મુખ્ય મુદ્દા:
- ઓનલાઈન મની ગેમિંગ પર પ્રતિબંધ મૂકતું બિલ સંસદના બંને ગૃહોમાં પસાર, હવે રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાકી.
- નવા કાયદા મુજબ, રૂપિયાની લેતીદેતીવાળી ગેમ રમનાર, રમાડનાર કે પ્રચાર કરનારને ૩ વર્ષની કેદ અને ₹૧ કરોડ સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.
- શાહરૂખ ખાનથી લઈને રોહિત શર્મા જેવા સેલિબ્રિટીઝ અને યુટ્યુબ-ઇન્સ્ટાગ્રામ જેવા પ્લેટફોર્મ પર પણ કાર્યવાહી થઈ શકશે.
- જોકે, કાયદામાં e-Sportsને સ્પર્ધાત્મક રમત તરીકે છૂટ, સબસ્ક્રિપ્શન કે એન્ટ્રી ફીથી કંપનીઓ કમાણી કરી શકશે.
કિરણ કાપૂરે (નવજીવન ન્યૂઝ.અમદાવાદ):
દેશના કરોડો યુવાનોને પોતાના ભરડામાં લઈ ચૂકેલી ઓનલાઈન મની ગેમિંગની દુનિયા પર હવે કેન્દ્ર સરકારે મોટો સપાટો બોલાવ્યો છે. લાંબી ચર્ચાઓ અને વિવાદો બાદ, સરકારે રૂપિયાની લેતીદેતી ધરાવતી તમામ ઓનલાઈન ગેમ્સ પર પ્રતિબંધ મૂકવા માટે ‘ધ પ્રમોશન એન્ડ રેગ્યુલેશન ઑફ ઓનલાઈન ગેમિંગ બિલ, 2025’ પસાર કરી દીધું છે. આ બિલ હવે રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાદ કાયદો બની જશે, જે પછી આવી ગેમ્સ રમવી અને રમાડવી એ ગંભીર ગુનો ગણાશે.
ડ્રીમ11 થી ઝુપી સુધી: કોણ હતા મોટા ખેલાડીઓ?
આ કાયદાની સૌથી મોટી અસર ‘ડ્રીમ 11’, ‘મોબાઇલ પ્રિમિયર લીગ (MPL)’ અને ‘ઝુપી’ જેવી અબજો રૂપિયાની કંપનીઓ પર પડશે. આ કંપનીઓએ શાહરૂખ ખાન, આમિર ખાન, રોહિત શર્મા અને સૌરવ ગાંગુલી જેવા સુપરસ્ટાર્સને બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર બનાવીને દેશના કરોડો લોકોને આકર્ષ્યા હતા.
- Dream11: ૨૪ કરોડથી વધુ યુઝર્સ અને BCCI જેવી સંસ્થાઓ સાથે ભાગીદારી ધરાવતી આ કંપનીની ૨૦૨૩માં રેવન્યૂ ₹૬,૫૦૦ કરોડ હતી.
- MPL: ૬૦થી વધુ ગેમ્સ ઓફર કરતી આ કંપનીએ નવા બિલની અસર હેઠળ પોતાની વેબસાઇટ પરથી કેશ ગેમ્સ હટાવવાની સૂચના પણ મૂકી દીધી છે.
- Zupee: લુડો જેવી ગેમથી ૧૫ કરોડ યુઝર્સ બનાવનાર આ કંપનીની રેવન્યૂ પણ ₹૧૨૦૦ કરોડની નજીક છે.
કાયદાની છટકબારીઓ અને ભવિષ્ય
જોકે, સરકારે ગેમિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીને સંપૂર્ણપણે બંધ કરી દીધી નથી. નવા કાયદામાં ‘e-Sports’ને સ્પર્ધાત્મક રમતો તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે. આનો અર્થ એ છે કે, કંપનીઓ રૂપિયા દાવ પર લગાવવાને બદલે સબસ્ક્રિપ્શન ફી અથવા ટુર્નામેન્ટ માટે એન્ટ્રી ફી લઈને પોતાનો બિઝનેસ ચાલુ રાખી શકે છે. આ જોગવાઈને કારણે ગેમિંગ પ્લેટફોર્મ્સનું અસ્તિત્વ ટકી રહેશે, પરંતુ તેમનું બિઝનેસ મોડલ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ જશે.
સૌથી મોટો પડકાર: કાયદાનો અમલ
કાયદો બનાવવો એક વાત છે, પરંતુ તેનો અમલ કરાવવો સૌથી મોટો પડકાર છે. ‘થિંક ચેન્જ ફોરમ’ના એક અહેવાલ મુજબ, દેશમાં ગેરકાયદેસર ઓનલાઈન સટ્ટાબાજીનું બજાર ₹૮.૫ લાખ કરોડનું છે. આ ગેરકાયદેસર વેબસાઇટ્સ અને એપ્સ સતત પોતાના ડોમેન બદલતી રહે છે અને ક્રિપ્ટોકરન્સી દ્વારા વ્યવહાર કરે છે, જેમને પકડવા સરકાર માટે મુશ્કેલ બનશે.
હવે શું થશે સજા?
કાયદાનો ભંગ કરનારાઓ માટે સરકારે અત્યંત કડક સજાની જોગવાઈ કરી છે:
- મુખ્ય સજા: ઓનલાઈન મની ગેમ માટે પ્રોત્સાહન આપનાર કે મદદ કરનારને ૩ વર્ષ સુધીની કેદ અને ₹૧ કરોડ સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.
- સેલિબ્રિટીઝ અને પ્લેટફોર્મ પર કાર્યવાહી: આવી ગેમ્સનો પ્રચાર કરનાર સેલિબ્રિટીઝ અને જે પ્લેટફોર્મ (જેમ કે, યુટ્યુબ, ઇન્સ્ટાગ્રામ) પર તેની જાહેરાત ચાલશે, તેમના પર પણ દંડાત્મક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
- બેંક એકાઉન્ટ: સરકાર આવા ગેમ્સ સાથે સંકળાયેલા બેંક એકાઉન્ટને પણ બંધ કરી શકશે.
આમ, સરકારે એક મજબૂત કાયદો બનાવીને ઓનલાઈન ગેમિંગના દૂષણને ડામવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, પરંતુ તેની સાચી સફળતાનો આધાર તેના કડક અને અસરકારક અમલીકરણ પર રહેશે.
 |  |  |  |
