પ્રશાંત દયાળ (નાદાન. ભાગ-47): Nadaan Series: સવારે ઊઠીને ગોપાલ તૈયાર થઈ રહ્યો હતો. બહારથી એક કેદી ઑફિસ બેરેકમાં આવ્યો અને તેણે ગોપાલને કહ્યું, “કાકા તને બોલાવે છે.”
ગોપાલને એકદમ ફાળ પડી. કારણ કે હજી તો લીગલ ઑફિસમાં પહોંચવાની અડધો કલાકની વાર હતી. ગોપાલને વિચાર આવ્યો કે, ગઈકાલે કોઈ ભૂલ તો નહીં થઈ હોયને? કાકા પણ ઑફિસમાં આટલા વહેલા આવતા નથી. તો શું થયું હશે? ગોપાલે ખાતરી કરવા પેલા કેદીને પૂછ્યું, “કાકા એટલે?”
પેલા કેદીએ છણકો કરતાં કહ્યું, “નીતિનકાકા.”
ગોપાલે તરત સવાલ કર્યો, “કાકા ઑફિસમાં આવી ગયા?”
પેલા કેદીએ કહ્યું, “હા.”
ગોપાલે પૂછ્યું, “બધું બરાબર તો છેને? કંઈ થયું નથીને?”
પેલાને લાગ્યું કે, ગોપાલ માથું ખાઈ રહ્યો છે. તે તરત પાછો ફર્યો અને જતાં જતાં ગોપાલને કહી ગયો, “તારે જે પૂછવું હોય એ કાકાને જ પૂછજે.”
ગોપાલ ફટાફટ તૈયાર થઈ ગયો. વિરાંગ આ બધું જોઈ રહ્યો હતો. એણે આખો સંવાદ પણ સાંભળ્યો હતો. તે ગોપાલની પાસે આવ્યો અને પૂછ્યું, “શું થયું?”
ગોપાલે વિચાર કર્યો અને કહ્યું, “મને પણ ખબર નથી કે, કાકાએ અત્યારે કેમ મને બોલાવ્યો?”
ગોપાલે બેરેકમાંથી નીકળતી વખતે રોજની ટેવ પ્રમાણે, બેરેકમાં રહેલી ભગવાનની તસવીર સામે હાથ જોડયા અને માથું નમાવ્યું. રસ્તામાં આવતાં મેલડીમાતાનાં મંદિર પર પણ હાત જોડી માથું નમાવ્યું. આજે એની ચાલવાની ઝડપ સામાન્ય કરતાં વધારે હતી. કારણ કે એને ખબર પડી રહી નહોતી કે, કાકાએ એને અત્યારે કેમ બોલાવ્યો હશે? એ તિલકયાર્ડમાં દાખલ થયો અને ઑફિસમાં પહોંચ્યો.
કાકાનો મૂડ રોજ કરતાં જુદો હતો. એ પોતાની ખુરશીમાં બેઠા હતા. ત્યાં હાજર અન્ય કેદીઓને કોઈ ગમ્મતભરી ઘટના સંભળાવી રહ્યા હતા અને તેમની વાત સાંભળીને કેદીઓ હસી રહ્યા હતા. ગોપાલ ઑફિસમાં જઈને ઊભો રહ્યો. હજી એ લોકોની વાત ચાલું જ હતી એટલે ગોપાલ કંઈ બોલ્યો નહીં. વળી ગોપાલ આગળની વાતનો સંદર્ભ પણ જાણતો નહોતો; એટલે ક્યારેક હસી રહેલા કેદીઓ સામે, તો ક્યારેક કાકા સામે જોઈ લેતો. લગભગ પાંચેક મિનિટ સુધી આ ઘટનાક્રમ ચાલ્યો. પછી બધા પોતપોતાની જગ્યાએ જઈને કામ કરવા લાગ્યા. ગોપાલ કાકા સામે જ ઊભો હતો.
કાકાએ એની સામે જોયું. તેમને થયું કે, આ કેમ આમ ઊભો છે? કાકાએ એમની ટેવ પ્રમાણે આંખની ભ્રમરો ઊંચી કરીને પૂછ્યું, “કેમ આમ ઊભો છે?”
ગોપાલે તેને બોલાવવા આવેલા કેદી તરફ ઇશારો કરતાં કહ્યું, “તમે બોલાવો છો, એવું તેણે કહ્યું.”
કાકાને તરત કંઈક યાદ આવ્યું. તેમણે ઇનવર્ડમાં આવેલી ટપાલોની ફાઇલ હાથમાં લેતાં કહ્યું, “અરે હા, ગઈકાલે જ તારો ઓર્ડર આવી ગયો હતો; પણ તને કહેવાનું ભૂલી ગયો હતો. આઈ.જી. સાહેબે તારી પંદર દિવસની રજા મંજૂર કરી છે. ચાલ, આજે નીકળી જા.”
ઘડીક તો ગોપાલ પણ સાચું નહોતો માની રહ્યો કે, તેને ખરેખર રજા મળી છે! કારણ કે તેની ધરપકડ થઈ એ પછી પહેલી વખત તે પોલીસ જાપ્તા વગર જેલની બહાર નીકળવાનો હતો. કાકાએ એની સામે જોયું. કાકા કેદીઓની માનસિકતા સારી રીતે સમજતા હતા. તેમણે તરત ફાઇલમાંથી રજામંજૂરનો હુકમ કાઢીને ગોપાલના હાથમાં મૂક્યો. ગોપાલ વિચારોમાં ખોવાઈ ગયો. કાકાએ કહ્યું, “બહુ વિચાર કરીશ નહીં. બેરેકમાં જઈને કપડાં બદલી લે અને જ્યૂડિશિયલ શાખામાં જઈ તારા કાગળો તૈયાર કરાવી લે. પંદર દિવસ ઘરે જઈ આવ.”
ગોપાલ કંઈ જ બોલી શક્યો નહીં. તેણે આભાર માનવા કાકા સામે હાથ જોડ્યા. ગોપાલ ઑફિસની બહાર નીકળી રહ્યો હતો ત્યારે કાકાએ કહ્યું, “એ છોકરા, તારા ઘરેથી કે પછી તારા કોઈ ભાઈબંધને આધાર કાર્ડ લઈને બોલાવી લે. તારા જામીન ભરાવવા પડશે.”
ગોપાલ પહેલી જ વાર રજા પર જઈ રહ્યો હતો. તેને રજા પર જવાના અને પરત આવવાના નિયમોની ખબર નહોતી. તે અંદરથી ખૂબ ખુશ હતો. તે સીધો પોતાની બેરેકમાં પહોંચ્યો. ત્યાં જઈને એકદમ વિરાંગને વળગી પડ્યો. વિરાંગને કંઈ સમજાયું નહીં. તે ગોપાલને જોઈ જ રહ્યો. ગોપાલે એના હાથમાં આઈ.જી. ઑફિસનો કાગળ મૂક્યો.
વિરાંગના ચહેરા પર કોઈ ફેરફાર ન આવ્યો. તેણે ગોપાલને પૂછ્યું, “તારા ઘરે જાણ કરી?”
ગોપાલે ના પાડી. વિરાંગે કહ્યું, “જામીનદાર બોલાવી લે.”
કાકાએ જે વાત કરી હતી, એ જ વાત વિરાંગે પણ કરી. ગોપાલ ટેલીફોન બૂથ પર ગયો. દરેક કેદીને અઠવાડિયામાં એક વખત, પાંચ મિનિટ પોતાના ઘરે ફોન કરવાની મંજૂરી હોય છે. આ તમામ ફોન પર થતી વાતચીત રેકોર્ડ પણ થાય છે. જેથી કેદીઓ પણ પરિવાર સાથે ખપ પુરતી જ વાત કરે. ગોપાલ બુથ પર પહોંચ્યો. ત્યાં કેદીઓની લાંબી લાઈન હતી. ફોન એક જ હતો અને ફોન કરનારા અનેક, એટલે લાઈનમાં તો ઊભા જ રહેવું પડે. દરેક કેદી પાંચ મિનિટ વાત કરે એટલે દર પાંચ મિનિટે લાઈન એક ડગલું આગળ વધે.
ગોપાલને આજે ગુસ્સો આવી રહ્યો હતો. કારણ કે ઘણા સમય પછી પોતાના ઘરે સારા સમાચાર આપવાની ઉતાવળ હતી. એટલું જ નહીં, ઘરેથી કોઈ જામીન થવા આવે; એવી વાત પણ કરવાની હતી. લાઈન ખૂબ લાંબી હતી, સાથે ગોપાલનું નસીબ પણ આજે જોર કરી રહ્યું હતું. થોડી જ વારમાં નીતિનકાકા ત્યાંથી કોઈ કામ માટે ત્યાંથી નીકળ્યા. તેમણે ગોપાલને લાઈનમાં ઊભો રહેલો જોયો. પહેલાં તો નજર કરીને ચાલતા થયા, પણ એકદમ રોકાયા. તેમણે લાઈનની આગળ ખુરશી નાખીને બેઠેલા જમાદારને બૂમ પાડી અને કહ્યું, “બાપુ, પેલા છોકરાને આગળ લઈ લો. એની રજા આવી છે. ઘરેથી જામીનદાર બોલાવવાના છે.”
પેલા પોલીસવાળાએ લાઈન તરફ જોયું. ગોપાલે પોતાનો હાથ ઊંચો કર્યો. કાકાનો દબદબો એવો હતો કે, લાઈનમાં રહેલા કેદીઓ તો ઠીક, પણ પોલીસવાળો પણ કાકાના આદેશને ઉથાપી શકે નહીં. પેલા પોલીસવાળાએ ઇશારો કર્યો એટલે ગોપાલ લાઈન ઓળંગીને સૌથી પહેલો આવી ઊભો રહ્યો. એનો નંબર તરત આવી ગયો. તેણે નિશીને ફોન કરીને, આધારકાર્ડ લઈને જેલ પર આવવા કહ્યું.
ગોપાલની રજાના સમાચાર મળ્યાના એક કલાકમાં જ નિશી જેલ પર આવી ગઈ. એનું આધારકાર્ડ મળતું નહોતું એટલે તેના પપ્પાને એમનું આધારકાર્ડ લઈને જેલ પર લઈ આવી હતી. જેલમાં જામીનની અને કાગળો કરવાની આખી પ્રક્રિયા કરતા ત્રણ કલાક થઈ ગયા. ગોપાલને લાગી રહ્યું હતું કે, આજે ઘડિયાળ ધીમે ચાલી રહી છે. ગોપાલે સજા થયા પછી ઘરના રંગીન કપડાં પહેલી જ વખત પહેર્યાં હતાં. તે પોતાનાં કપડાંને વારે વારે સ્પર્શ કરી રહ્યો હતો. તેના મનમાં એક અલગ જ પ્રકારનો રોમાંચ હતો.
ગોપાલનો ગેટપાસ બનાવવામાં આવ્યો. એ ગેટપાસ લઈને જેલની બહાર નીકળી રહ્યો હતો. પહેલાં તો એની ઝડતી થઈ. ગોપાલને આશ્ચર્ય થયું કે, કેદી બહાર નીકળે ત્યારે પણ તેની શું કામ ઝડતી કરતા હશે! ઝડતી એટલે કે, વ્યક્તિને ઊપરથી નીચે સુધી તપાસવો. ગોપાલ ઝડતી કરાવીને ત્યાંથી મેઇન ગેટના જમાદાર પાસે આવ્યો.
જમાદારે મજાક કરતાં કહ્યું, “હવે તારે મજા જ કરવાની છે. કેમ!”
ગોપાલ હસ્યો, પણ કંઈ બોલ્યો નહીં. ગેટ જમાદારે રજિસ્ટરમાં એન્ટ્રી કરતાં પૂછ્યું, “કેટલા દિવસની રજા આવી છે?”
ગોપાલે જવાબ આપ્યો, “પંદર દિવસની.”
જમાદારે ટીખળ કરતાં કહ્યું, “રજા પૂરી થાય એટલે પાછો આવી જજે. ભાગી ન જતો.”
ગોપાલને આ મજાક ગમી તો નહીં, પણ તેણે કંઈ જવાબ જ ન આપ્યો. મુખ્ય દરવાજા પાસે ચાવી લઈને ઊભા રહેલા પોલીસવાળાને જમાદારે ઇશારો કર્યો. તેણે લોંખડનો નાનો દરવાજો ખોલ્યો. ગોપાલ માથું નમાવી જેલના દરવાજાની બહાર નીકળ્યો.
તે ખુલ્લી હવા અને ખુલ્લાં આકાશ નીચે આવી ગયો હતો. એ આવી રીતે એકલો, પહેલી જ વખત ઊભો હોય એવું તેને લાગ્યું. તેણે ઊં…ડો શ્વાસ લીધો. જાણે તે એક સાથે બધા શ્વાસ પોતાનાં ફેફસામાં ભરી લેવા માગતો હતો!
(ક્રમશઃ)
PART 46 : સલીમે કહ્યું બહાર નીકળી તું તારી જીંદગીમાં હું મારી સફરે જતો રહીશ
પ્રશાંત દયાળનાં છ યાદગાર પુસ્તકો
- લતીફઃ દારૂબંધીનું અર્થકારણ, કોમવાદનું રાજકારણ (કિંમતઃ રૂ.110)
- જીવતી વારતાઃ સૂતેલી સંવેદનાઓને ઢંઢોળતી સત્યકથાઓ (કિંમતઃ રૂ.150)
- 2002: રમખાણોનું અધૂરું સત્ય (કિંમતઃ રૂ. 150)
- શતરંજ : ક્રાઇમ થ્રિલર નવલકથા(કિંમતઃ રૂ. 500)
- દીવાલ : સાબરમતી જેલ સુરંગકાંડની સત્યઘટનાને સ્પર્શતી નવલકથા (કિંમતઃ રૂ. 300)
- નાદાન : એક કેદીના જીવનની સત્યઘટનાઓ ઉપર આધારિત નવલકથા(કિંમતઃ રૂ. 300)
પુસ્તકો મેળવવાનું સ્થળઃ બુક શેલ્ફ, સ્વસ્તિક ચાર રસ્તા, અમદાવાદ | પુસ્તકો ઘરે બેઠાં મેળવવા માટે ફોન/વોટ્સએપ સંપર્કઃ 98252 90796
 |  |  |  |
