પ્રશાંત દયાળ (નાદાન. ભાગ-18): સવારે નવ વાગ્યા હશે, આમ તો જેલનો પહેલો દિવસ હતો, ગોપાલ માટે આજથી નવા શિક્ષણની શરૂઆત થઈ હતી. ગોપાલ આસપાસના માહોલને સમજવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યો હતો, સલીમે કહ્યું હવે આ દુનિયાની ટેવ પાડી દે એટલો ઓછો હેરાન થઈશ. ગોપાલ વિચાર કરી રહ્યો હતો કે હજી કેટલા દિવસ અહીયા રહેવાનું છે? ગોપાલ વિચારમાં હતો ત્યારે ફરી એક પેડલ રિક્ષા આવી, હવે શું આવ્યું હશે? તેવું તે વિચારી રહ્યો હતો ત્યાં જ તેની બેરેકમાં રહેલા કેદીઓ થાળી અને વાટકી લઈ પેડલ રિક્ષા તરફ દોડયા, એક પછી કેદીઓ જમવાનું લઈ રહ્યા હતા. સલીમ તેની પાસે આવ્યો તેણે કહ્યું ચાલ થાળી લઈ લે, ગોપાલ પોતાના બીસ્તર પાસે ગયો અને જેલ તરફથી મળેલી થાળી અને વાટકી લઈ તે પણ લાઈનમાં ઊભો રહી ગયો, તે પોતાની આગળ રહેલા કેદીની થાળીમાં શું જમવાનું છે તે જોઈ રહ્યો હતો કારણ તે હજી રાતે જે જમવાનું મળ્યું તે ભૂલી શક્યો નહોતો. ગોપાલનો નંબર આવ્યો જમવાનું આપવા આવેલા કેદીએ તેની થાળીમાં ત્રણ જાડી રોટલી, મોટો ચમચો ભરી કોબી બટાકાનું શાક, વાટકીમાં પાણી જેવી દાળ અને ભાત મુકયા, ગોપાલમાં વિચાર હતો એટલે ત્યાં જ ઊભો રહ્યો એટલે પેલા કેદીએ બુમ પાડી પુછ્યું કેમ ઓછું પડે છે આપુ વધારે.. ગોપાલ ના ના કહી આગળ વધ્યો સલીમ પોતાની થાળી લઈ લીમડાના ઝાડ નીચે ગોપાલની રાહ જોઈ રહ્યો હતો. સલીમે પોતાના ચંપલ કાઢયા અને તેની ઉપર પલાઠી વાળી બેઠો, ગોપાલે પણ તેવું જ કર્યું સલીમ ચુપચાપ જમવા લાગ્યો, ગોપાલે પણ જમવાની શરૂઆત કરી જો કે ગઈ રાત કરતા જમવાનું એટલા માટે સારૂ લાગી રહ્યું હતું કે હજી જમવામાં કાંકરી આવી નહોતી, ગોપાલે રોટલી તોડી દાળમાં ડબોળી તે દાળમાં દાળ શોધી રહ્યો હતો, પણ તરત સલીમની વાત યાદ આવી આ દુનિયાની ટેવ પાડી દે.
ગોપાલે જોયું તો સલીમની થાળીમાં રોટલીના ટુકડા હતા જેલમાં જમવાની સ્ટાઈલ આવી હતી તેને ખબર નહોતી, આટલા બધા કેદીઓની રોટલી બનાવવાની હોય એટલે મમ્મીના હાથ જેવી ફુલકા રોટલી તો શક્ય નહોતી, પણ રોટલી જાડી હોવાની સાથે કિનારીઓ કાચી હતી. સલીમ આ પ્રકારના ભોજનથી વાકેફ હતો એટલે તેણે રોટલી આવતા વાળી તેની ગોળ કિનારી કાપી બાજુ ઉપર મુકી દીધી હતી, ગોપાલને પોતાની ભૂલ સમજાઈ, બીજી રોટલી શરૂ કરતા પહેલા ગોપાલે તેવું કર્યું આમ પહેલા દિવસે જેલમાં કેવી રીતે જમવું તેનો પહેલો પાઠ તેને મળી ગયો હતો. જેલના નિયમ પ્રમાણે સવારે છ વાગે બેરેક ખુલે તેની બંદી ખુલી તેવું કહેવામાં આવતું હતું તે પણ સમજાઈ ગયું, પણ ગોપાલને આશ્ચર્ય તે બાબતનું હતું સવારે નવ વાગે તો કેવી રીતે જમવાનું ફાવે પણ અત્યારે તેણે નવી સ્થિતિમાં ગોઠવાઈ જવાનું હતું.
સાડા દસ થવા વાગ્યા હશે ત્યાં અચાનક જેલ પોલીસનો કાફલો તેમના યાર્ડમાં આવ્યો બેરેકના સિપાહીએ બુમ પાડી એટલે બધા કેદીઓ લાઈનમાં ઊભા રહી ગયા કેદીને એક કાર્ડ આપવામાં આવ્યું હતું જેને ટીકીટ કહેવામાં આવતી હતી બધા કેદીઓ પોતાની ટિકિટ પોતાની છાતી પાસે રાખી લાઈનમાં ઊભા રહી ગયા, જેલ પોલીસમાં ત્રણ સ્ટાર લગાવેલા એક અધિકારી હતા. ગોપાલને સ્ટાર જોઈ સમજાયું કે આ કોઈ મોટા અધિકારી છે, સાથે રહેલા સિપાહી ટિકિટ જોઈ પેલા અધિકારીને જવાબ આપતા હતા. અધિકારી ગોપાલ અને સલીમ પાસે આવ્યા તેમણે આંખો ઝીણી કરી ટિકિટ ઉપર નોંધેલી વિગત જોઈ તેમને સમજાઈ ગયું છતાં રૌફ જાડવા મોટા અવાજે પુછ્યું, સેમાં આવ્યો છે, ગોપાલ ડરી ગયો તે જવાબ આપે તે પહેલા સલીમે કહ્યું સાહેબ બનાવટી નોટમાં, પેલા અધિકારીએ સલીમ અને ગોપાલ સામે ઉપરથી નીચે સુધી જોયું, સાથે રહેલા સિપાહીને કહ્યું છોટા ચક્કરમાં મુકો, અધિકારી ત્યાંથી રવાના થયા તે ગયા પછી ખબર પડી કે સાહેબ પાલનપુર જેલના સિનિયર જેલર સોલંકી સાહેબ હતા. જેલર શબ્દ સાંભળતા ગોપાલને પાછો પરસેવો વળ્યો કારણ જેલર કેદીઓને બહુ ત્રાસ આપે છે તેવું તેણે સાંભળ્યું હતું. ગોપાલે જોયું કે અહીંયા માણસ હોય કે મોટો કેદી હોય એટલે બધા તેમની સાથે તુંકારે વાત કરતા હતા. જેલર સોંલકીએ કહ્યું હતું કે છોટા ચક્કરમાં મુકો.
સલીમ બેરેકમાં જઈ પોતાનો બિસ્તરો તૈયાર કરી રહ્યો હતો,. ગોપાલ પણ તેની પાસે જઈ ઊભો રહ્યો સલીમે કહ્યું ચાલ સામાન તૈયાર કર, ગોપાલે કંઈ પુછ્યું નહીં તે પોતાના થેલામાં સામાન મુકવા લાગ્યો, સલીમે કહ્યું હવે આપણે બીજા ઘરે જવાનું છે, ગોપાલના ચહેરા ઉપર પ્રશ્નાર્થ હતો. સલીમ હસ્યો અને તેણે કહ્યું છોટા ચક્કરમાં જવાનું છે. હવે આપણું નવું ઘર ત્યાં હશે, થોડીવાર પછી એક સિપાહી આવ્યો, તેણે પુછ્યું છોટા ચક્કરવાળા કોણ કોણ છે, જેમના નામ છોટા ચક્કર માટે હતા તેમણે હાથ ઉપર કર્યા, તેણે કહ્યું ચાલો, બધા કેદીઓ સિપાહીની પાછળ ચાલવા લાગ્યા, ગોપાલ પોતાનો થેલો, તેને મળેલા વાસણો અને જેલ દ્વારા મળેલો ધાબળો લઈ ચાલવા લાગ્યો, સલીમનો સામાન આવ્યો નહોતો, પણ તે કહેતો હતો આજે કોઈ સામાન આપી જશે. જેલની બરાબર વચ્ચે નાનો રોડ હતો, રોડની બંને તરફ મોટા યાર્ડ હતા અને તેમાં બેરેક હતી.
બંદી ખુલી હતી એટલે કેદીઓ જેલમાં પોતાના નિત્યક્રમ પ્રમાણે કામ કરી રહ્યા હતા. જેઓ જુના કેદી હતા તે બધા આ નવા આવેલા મહેમાનો સામે જોઈ અંદર અંદર તેમની મશ્કરી કરી રહ્યા હતા. સિપાહી તેમને એક યાર્ડમાં લઈ ગયો, ગોપાલે જોયું તો તેની બહાર છોટા ચક્કર તેવું બોર્ડ મારેલું હતું, ત્યાં એક સિપાહી બેઠો હતો ગોપાલને લઈ આવેલા સિપાહી છોટા ચક્કરના સિપાહીને યાદી આપી કહ્યું આમને અંદર લેજે, છોટા ચક્કરના સિપાહીનો મરતબો કોઈ મોટા અધિકારી જેવો હતો, તેણે બધાને સંબોધતો કહ્યું અહિયા શાંતિથી રહેજો કોઈ માથા કુટ જોઈ નહીં નહીંતર મારા જેવો કોઈ ખરાબ નથી., ગોપાલને લાગ્યુ કે અહીંયા કારણ વગર બધા તેમને ધમકાવી રહ્યા હતા, બધાને બેરેકમાં સિપાહી લઈ ગયો જુના કેદીઓ આ બેરેકમાં હતા તેમના બીસ્તર પંખાની નીચે લાગ્યા હતા, જ્યાં જગ્યા ખાલી હતી ત્યાં પોતાના બીસ્તર લગાવવાનો હતો. સલીમે જ્યાં બીસ્તર લગાવ્યો તેની બાજુમાં ગોપાલે બીસ્તર લગાવ્યો તે જ વખતે એક પડછંદ કેદી નહાઈ ધોઈ બાથરૂમની બહાર નીકળ્યો, તેની નજર એકદમ ધારદાર હતી. તે પોતાના બીસ્તર પાસે ગયો જેલના સફેદ કપડાં પહેર્યા અને બેરેકમાં રહેલા મંદિર પાસે જઈ હાથ જોડી કંઈક પ્રાર્થના કરી.
તેણે નવા આવેલા કેદીઓ સામે જોયું જાણે કોઈ પોલીસ અમલદાર હોય તેમ તેની નજર હતી. તેણે નવા આવેલા કેદીને આદેશના સ્વરમાં પુછવાનું શરૂ કર્યું, ગોપાલને પુછ્યું કયા ગુનામાં છે, સલીમે કહ્યું ફેક કરન્સી, સલીમનો જવાબ સાંભળી પેલા કેદીના ચહેરા ઉપર એકદમ ચમકારો આવ્યો, તેણે કહ્યું તો તગડી નોટો બનાવી હશે. સલીમે જવાબ આપ્યો નોટો બનાવે તે પહેલા તે પકડાઈ ગયો. પેલા ચહેરાના હાવભાવ બદલાઈ ગયા, કપાળની રેખાઓ તંગ થઈ તેણે સલીમ સામે જોતા પુછ્યું મેં તને કંઈ પુછ્યું છે? તું કેમ જવાબ આપે છે? પરંતુ સલીમના ચહેરા ઉપર કોઈ ફેરફાર થયો નહીં, તેણે ગોપાલના ખભે હાથ મુકતા જવાબ આપ્યો મારો ભાઈ છે. ભાઈ શબ્દ સાંભળતા પેલા કેદીઓ પુછ્યું તારો ભાઈ છે, તારૂ નામ શું? સલીમ અને આનુ ગોપાલ તો તારો ભાઈ કેવી રીતે થયો? સલીમે જવાબ આપ્યો ભાઈબંધ છે. પેલા કેદી કહ્યું તો ભાઈબંધ જ કહેવાનું, તેના અવાજમાં કડકાઈ હતી. તેણે કહ્યું ભાઈ થવાનો શોખ રાખીશ નહીં ખોવાઈ જઈશ આ જેલ છે આહિયા એક જ ભાઈ પછી પોતાની છાતી ઉપર આંગળી મુકતા કહ્યું ગોવિંદ દવે મારું નામ છે. ગોપાલને તો સમજાયું નહીં કે ઝઘડો કઈ બાબતનો થઈ રહ્યો છે. ગોવિંદ બેરેકમાંથી રવાના થઈ ગયો.
(ક્રમશ:)
PART 17 : આફટર બેરેકમાં ગોપાલ જેવા ઘણા બધા હતા, તેઓ પડખા ફેરવી રહ્યા હતા
 |
 |
 |
સાર્થક પ્રકાશન દ્વારા પ્રકાશિત પ્રશાંત દયાળનાં ત્રણ યાદગાર પુસ્તકો
૧. લતીફઃ દારૂબંધીનું અર્થકારણ, કોમવાદનું રાજકારણ (કિંમતઃ રૂ.૧૧૦)
૨. જીવતી વારતા (કિંમત રૂ.૧૫૦)
૩. ૨૦૦૨ : રમખાણોનું અધૂરું સત્ય (કિંમત રૂ. ૧૫૦)
પુસ્તકો મેળવવાનું સ્થળઃ બુકશૅલ્ફ, સ્વસ્તિક ચાર રસ્તા, અમદાવાદ
98252 90796 પર ફોન કે વૉટ્સએપ મેસેજ કરીને પણ પુસ્તકો ઘરેબેઠાં મેળવી શકાય છે.
 |  |  |  |
